Speaker Vs SC: ఎవరు గొప్ప? ఎమ్మెల్యేల అనర్హత, స్పీకర్ అధికారాలపై సుప్రీంకోర్టులో ఆసక్తికర వాదనలు..!

భారత రాజ్యాంగంలోని (Indian Constitution) పదో షెడ్యూల్ కింద ఎమ్మెల్యేల అనర్హత (MLAs disqualification) విషయంలో స్పీకర్‌కు (Speaker) ఉన్న విశేషాధికారాలు, ఆ నిర్ణయాలపై న్యాయస్థానాల జోక్యం ఎంతవరకు సాధ్యమనే అంశంపై సుప్రీంకోర్టులో (Supreme Court ) తీవ్రమైన చర్చ జరిగింది. ఈ వాదనలు ఫిరాయింపుల సమస్యను పరిష్కరించడంలో స్పీకర్ పాత్ర, న్యాయ వ్యవస్థ జోక్యం పరిధిని ప్రశ్నార్థకం చేస్తూ రాజ్యాంగ విలువలపై కీలక చర్చకు దారితీశాయి. ఈ సందర్భంగా జస్టిస్ బీఆర్ గవాయ్ (Justice BR Gawai) నేతృత్వంలోని ధర్మాసనం, స్పీకర్ తరపున వాదించిన సీనియర్ న్యాయవాది ముకుల్ రోహత్గి ( Mukul Rohathgi) వాదనలను పరిశీలించింది. ఈ విషయంలో స్పీకర్ నిర్ణయం ఆలస్యమైతే న్యాయస్థానాలు ఎలా స్పందించాలనే ప్రశ్న కీలకంగా మారింది.

BRS ఎమ్మెల్యేల ఫిరాయింపులపై స్పీకర్ నిర్ణయం తీసుకోకుండా ఆలస్యం చేస్తున్నారంటూ ఆ పార్టీ నేతలు సుప్రీంకోర్టును ఆశ్రయించారు. ఈ సందర్భంగా సుప్రీంకోర్టులో జరిగిన వాదనల్లో, స్పీకర్ తరపున ముకుల్ రోహత్గి వాదనలు వినిపించారు. రాజ్యాంగం స్పీకర్‌కు విశేషాధికారాలు కల్పించిందని, ఈ అధికారాల్లో కోర్టులు జోక్యం చేసుకోవడం సరికాదని వాదించారు. స్పీకర్ నిర్ణయం తీసుకున్న తర్వాతే న్యాయ సమీక్షకు అవకాశం ఉంటుందన్నారు. గతంలో రాజ్యాంగ ధర్మాసనాలు ఇచ్చిన తీర్పులను ఉటంకిస్తూ, స్పీకర్ నిర్ణయ ప్రక్రియలో కోర్టులు ముందస్తుగా జోక్యం చేసుకోలేవని ఆయన వాదనలు గట్టిగా వినిపించారు.

అయితే, జస్టిస్ బీఆర్ గవాయ్ ఈ వాదనలను ప్రశ్నిస్తూ కీలక వ్యాఖ్యలు చేశారు. స్పీకర్ నిర్ణయం తీసుకోకపోతే కోర్టులు జోక్యం చేసుకోకూడదా? అని ప్రశ్నించారు. స్పీకర్ ఐదేళ్ల వరకూ నిర్ణయం తీసుకోకపోతే, అంతవరకూ కోర్టులు చేతులు కట్టుకుని కూర్చోవాలా? అని ఆయన అడిగారు. ఈ వ్యాఖ్యలు రాజ్యాంగంలోని పదో షెడ్యూల్‌ను అమలు చేయడంలో స్పీకర్ ఆలస్యం చేస్తే ఏర్పడే రాజకీయ, చట్టపరమైన సంక్షోభంపై ఆందోళన కలిగిస్తున్నాయి. రోహత్గి వాదనలు గత రాజ్యాంగ ధర్మాసనాల తీర్పులకు విరుద్ధంగా ఉన్నాయని జస్టిస్ గవాయ్ సూచించారు, దీంతో విషయం మరింత సంక్లిష్టంగా మారింది.
సుప్రీంలో జరిగిన వాదనలు రాజ్యాంగంలో స్పీకర్‌కు ఇచ్చిన అధికారాలు, వాటిపై న్యాయస్థానాల పరిధిని పరీక్షించేలా చేశాయి. పదో షెడ్యూల్ ప్రకారం, ఫిరాయింపుల విషయంలో స్పీకర్ లేఖ తుది నిర్ణయం. అయితే, ఈ నిర్ణయం తీసుకునే ప్రక్రియలో అనవసరమైన ఆలస్యం జరిగితే, అది రాజకీయ స్థిరత్వాన్ని దెబ్బతీస్తుందని విమర్శలు ఉన్నాయి. గతంలో కిహోటో హోల్లోహన్ (1992) కేసులో సుప్రీంకోర్టు, స్పీకర్ నిర్ణయాలు క్వాసి-జ్యుడీషియల్ స్వభావం కలిగి ఉంటాయని, వాటిని న్యాయ సమీక్షకు లోబడి ఉంచవచ్చని తీర్పు ఇచ్చింది. కానీ, స్పీకర్ నిర్ణయం తీసుకునే ముందు కోర్టులు జోక్యం చేసుకోవడం సరికాదని కూడా స్పష్టం చేసింది. ఈ నేపథ్యంలో రోహత్గి వాదనలు ఈ తీర్పులకు అనుగుణంగా ఉన్నాయని చెప్పవచ్చు.

స్పీకర్ నిర్ణయం తీసుకోకుండా ఆలస్యం చేయడం వల్ల రాజకీయ అస్థిరత్వం, ప్రజాస్వామ్య విలువలకు భంగం కలిగే అవకాశం ఉందని జస్టిస్ గవాయ్ సూచించారు. ఉదాహరణకు, ఒక ఎమ్మెల్యే ఫిరాయించి, స్పీకర్ ఐదేళ్ల పాటు నిర్ణయం తీసుకోకపోతే, ఆ ఎమ్మెల్యే చట్టసభలో కొనసాగడం ద్వారా ప్రజాతీర్పుకు విరుద్ధంగా పనిచేసినట్లు భావించాల్సి ఉంటుంది. ఇటువంటి పరిస్థితుల్లో న్యాయస్థానాలు చేతులు కట్టుకుని కూర్చోవడం ప్రజాస్వామ్యానికి హానికరమని జస్టిస్ గవాయ్ ఉద్దేశం. ఈ సందర్భంలో, రాజేంద్ర సింగ్ రాణా వర్సెస్ స్వామి ప్రసాద్ మౌర్య (2007) కేసులో సుప్రీంకోర్టు, స్పీకర్ తన అధికారాన్ని వినియోగించడంలో విఫలమైతే కోర్టులు జోక్యం చేసుకోవచ్చని తీర్పు ఇచ్చిన సంగతి గమనార్హం.

ఈ వాదనలు భవిష్యత్తులో ఫిరాయింపుల సమస్యను పరిష్కరించడంలో కీలక పాత్ర పోషించే అవకాశం ఉంది. స్పీకర్ నిర్ణయాలు ఆలస్యమైతే, అది ప్రజాస్వామ్య ప్రక్రియను దెబ్బతీస్తుందని, అందుకే “సమంజసమైన కాలపరిమితి”లో నిర్ణయం తీసుకోవాలని సుప్రీంకోర్టు గతంలో సూచించింది. అయితే, ఈ కాలపరిమితిని నిర్దేశించడం కోర్టుల పరిధిలోకి వస్తుందా లేక స్పీకర్ స్వేచ్ఛకే వదిలేయాలా అనేది ఇంకా చర్చనీయాంశంగా మిగిలిపోయింది. ఈ కేసు తుది తీర్పు రాజ్యాంగ వ్యవస్థలో సమతుల్యతను కాపాడడంలో న్యాయస్థానాల పాత్రను మరింత స్పష్టం చేయవచ్చు.

స్పీకర్ విశేషాధికారాలు, న్యాయస్థానాల జోక్యం మధ్య సమతుల్యత కాపాడాల్సిన అవసరాన్ని ఈ వాదనలు హైలైట్ చేశాయి. జస్టిస్ గవాయ్ ప్రశ్నలు ప్రజాస్వామ్య విలువలను కాపాడడంలో న్యాయస్థానాల బాధ్యతను గుర్తు చేస్తుండగా, రోహత్గి వాదనలు రాజ్యాంగంలో స్పీకర్‌కు ఇచ్చిన ప్రత్యేక స్థానాన్ని ఉద్ఘాటించాయి. ఈ కేసు తీర్పు భారత రాజకీయ వ్యవస్థలో ఫిరాయింపుల సమస్యను పరిష్కరించడంలో ఒక మైలురాయిగా నిలిచే అవకాశం ఉంది.